Świadczenie pielęgnacyjne

Świadczenie pielęgnacyjne do 31.12.2023 r.

Świadczenie pielęgnacyjne na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r. było przeznaczone dla opiekunów, którzy nie podejmujmowali lub rezygnowali z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu podjęcia opieki nad poważnie niepełnosprawnym członkiem rodziny, niezależnie od wieku podopiecznego.

 Z dniem 1 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa o świadczeniu wspierającym, która zmieniła również zasady pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach przeznaczone jest wyłącznie dla opiekunów osób do 18 roku życia.  Po ukończeniu 18 roku życia, osoba z niepełnosprawnością może wystąpić o świadczenie wspierające, jeśli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzeby te określono na poziomie pomiędzy 70 a 100 punktów.

W sprawach o świadczenia pielęgnacyjne, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe. Opiekunowie, którzy przed 1 stycznia 2024 r. mieli przyznane  prawo  do świadczenia pielęgnacyjnego bądź prawo to zostało przyznane po 1 stycznia 2024 r. na dotychczasowych zasadach, zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane. Warunkiem zachowania prawa do świadczenia jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Wypłata świadczenia pielęgnacyjnego zostanie natomiast wstrzymana, jeżeli osoba wymagająca opieki lub osoba uprawniona do jej reprezentowania złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego.

Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego. Przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie jest uzależnione od kryterium dochodowego rodziny.Od dnia 1 stycznia 2025 r.  świadczenie pielęgnacyjne wynosi 3287 zł.

Kto otrzyma świadczenie pielęgnacyjne?

Świadczenie pielęgnacyjne na zasadach obowiązujących do dnia 31.12.2023 r. przysługuje:

• matce albo ojcu,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną (dziadkowie, rodzeństwo)
• innym osobom, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny (wstępni, zstępni, rodzeństwo), z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji (wydanym przez organ rentowy np. ZUS, KRUS).

Jeżeli o świadczenie pielęgnacyjne ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy, świadczenia te przysługują odpowiednio:

• rolnikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego;
• małżonkom rolników lub domownikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania przez nich pracy w gospodarstwie rolnym.

Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego lub zaprzestanie wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym potwierdza się stosownym oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Zaznaczyć należy, iż samo posiadanie lub własność gospodarstwa rolnego nie stanowi przeszkody w uzyskaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.  Istotnym jest, czy występuje całkowita niemożność pracy w gospodarstwie rolnym z racji sprawowania opieki - czyli niemożność wykonywania pracy fizycznej w gospodarstwie, brak możliwości zarządzania nim (prowadzenie gospodarstwa rolnego może polegać tylko na zarządzaniu), a tym samym osiągania z niego dochodu.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje również osobom innym niż spokrewnione w stopniu pierwszym z osobą wymagającą opieki, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Przepisy stanowią, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje tym osobom wówczas, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

• rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• nie ma rodziców, opiekunów faktycznych dziecka lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności

Zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego.

Ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego 

Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na czas określony prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

Przedłużenie ważności orzeczeń

Jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (chodzi tutaj o dzień wydania orzeczenia decyzją organu, bądź dzień uprawomocnienia wyroku - w przypadku, gdy od decyzji było złożone odwołanie), zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

W razie zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki przyznaje się tylko jedno świadczenie osobie, która pierwsza złożyła wniosek.

Kiedy świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje?

Świadczenie pielęgnacyjne na zasadach obowiązujących do dnia 31.12.2023 r. nie przysługuje, jeżeli:

• osoba sprawująca opiekę: 
  • ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z  dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów; w przypadku zbiegu prawa do tych świadczeń, przysługuje jedno z nich wybrane przez osobę uprawnioną – patrz niżej dział Z praktyki Ośrodka Poradnictwa SPES
  • ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, natomiast zgodnie z obecną linią orzecznictwa sądów administracyjnych, osoba pobierająca świadczenie emerytalno  – rentowe ma prawo wyboru świadczenia – i jeśli chce pobierać świadczenie pielęgnacyjne, powinna zawiesić pobieranie emerytury/renty.

 osoba wymagająca opieki:

• pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (chodzi o sytuacje, gdy o świadczenie pielęgnacyjne ubiega się inna osoba niż współmałżonek)
• została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;

• na osobę wymagającą opieki:
• inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
• jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
• inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenie pielęgnacyjne a składka emerytalno-rentowa

Wraz z wypłatą świadczenia pielęgnacyjnego odprowadzana jest składka emerytalno-rentowa, która umożliwia nabycie uprawnień emerytalnych osobom pobierającym świadczenie pielęgnacyjne. Składka jest opłacana przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta przez okres niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę. Podstawę wymiaru składki stanowi kwota pobieranego świadczenia.

Osoby, które pobierają świadczenie pielęgnacyjne i osiągnęły wiek emerytalny nie mają obowiązku rezygnacji z świadczenia i przechodzenia na emeryturę. Ustawa o świadczeniach rodzinnych nie nakazuje osobie otrzymującej świadczenie pielęgnacyjne złożenia wniosku o emeryturę. Tym samym, organ wypłacający świadczenie pielęgnacyjne nie może żądać od opiekuna wystąpienia do ZUS o ustalenie prawa do emerytury.  To do potencjalnego emeryta należy decyzja, kiedy chce skorzystać z uprawnień emerytalnych, czy od osiągnięcia wieku emerytalnego, czy też później - ma to przecież wpływ na wysokość emerytury.

Przez ustalone prawo do emerytury należy rozumieć decyzję przyznającą  świadczenie, a ta zostanie wydana po uprzednim złożeniu wniosku o emeryturę. Jeśli osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne nie złoży wniosku o emeryturę, to nie ma ustalonego prawa do emerytury, a tym samym świadczenie pielęgnacyjne wciąż  jej przysługuje na dotychczasowych zasadach, pomimo osiągnięcia wieku  emerytalnego. 

Prawo do zasiłku dla bezrobotnych i świadczenia przedemerytalnego

Osoby, które pobierały świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku śmierci osoby nad którą sprawowały opiekę otrzymają zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie przedemerytalne. Były opiekun może, po zarejestrowaniu się w urzędzie pracy, starać się o zasiłek dla bezrobotnych, o ile udowodni, że otrzymywał świadczenie pielęgnacyjne przez minimum rok w ciągu 18 miesięcy poprzedzających rejestrację w urzędzie.
Po zaprzestaniu pobierania zasiłku dla bezrobotnych były opiekun może otrzymać świadczenie przedemerytalne, jeśli będzie miał do dnia w którym ustało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego skończone 55 lat w przypadku kobiety lub 60 lat w przypadku mężczyzny oraz będzie legitymował się wynoszącym 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny okresem odprowadzania składek emerytalnych. Warunkiem jest też pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego przez minimum rok oraz zgłoszenie się do urzędu pracy w terminie do 60 dni od dnia  utraty prawa do świadczenia.